“La literatura no se toca”

Escritores gallegos muestran su disconformidad con la reescritura de las obras de Roald Dahl para eliminar el lenguaje ofensivo y tachan la decisión de censura

La obra de Roald Dahl "Matilda".

La obra de Roald Dahl "Matilda". / Neil Hall

M. González

M. González

El anuncio de la reescritura de las obras de Roald Dahl (autor de “Matilda”, “Charlie y la fábrica de chocolate” o “Las Brujas”) ha causado un gran revuelo, empezando por el primer ministro británico, Rishi Sunak. “Es importante que las obras de literatura y los trabajos de ficción se preserven y no se editen”, dijo. Una opinión compartida por los escritores gallegos consultados por FARO DE VIGO, que se muestran contrarios a la modificación de cualquier obra artística o literaria.

Antonio García Teijeiro (Premio Nacional de Literatura Infantil y Juvenil), que se confiesa “un completo y absoluto seguidor” de Dahl, es tajante: “A literatura non se toca”. “Paréceme unha censura inadmisible, ridícula, que fai do politicamente correcto algo absurdo”, indica. “Non se pode distorsionar unha obra escrita por alguén nunhas determinadas circunstancias e nun tempo determinado”, añade. “Eu comprendo que algúns dos seus libros teñen unha certa violencia sutil, ás veces non tanto, pero é a obra dun autor y ti escolles se o les ou non, pero desvirtuar o que se escribe paréceme intolerable”.

“Paréceme unha censura inadmisible, ridícula, que fai do politicamente correcto algo absurdo”

Antonio García Teijeiro - Premio Nacional de Literatura Infantil y Juvenil

decoration

“Os meus fillos gozaron lendo a Roald Dahl xa dende ben pequenos e non lles fixo mal ningún”, afirma. “Non se pode corrixir o que non gusta aínda que sexa por cuestións, neste caso, inclusivas”, subraya. “Cambiar frases, os rasgos e a personalidade dos personaxes, ou os hábitos que teñen, para evitar ofensas, dende o punto de vista literario é algo sen sentido que me produce rexeitamento. A literatura é literatura e así debemos tomala; non ten que educar, ten que facernos máis libres e facernos gozar da palabra escrita. Escribiunos así e así o tomas ou o deixas”.

García Teijeiro va un poco más allá: “Se el fose quen o reescribise aínda o podería entender, porque sería a súa decisión, pero que o faga a empresa que está detrás, a editora e mesmo os familiares paréceme que é desvirtuar a súa obra. Algo máis que un erro, paréceme unha agresión”.

“O que si está ben é que unha obra que ten un contido delicado ou que xa está fóra dos tempos leve un prólogo, un epílogo ou notas ao pé”

Ledicia Costas - Premio Merlín, Premio Nacional de Literatura Infantil y Juvenil y Premio Lazarillo

decoration

Ledicia Costas, ganadora del Premio Merlín (en dos ocasiones), del Premio Nacional de Literatura Infantil y Juvenil, o del Premio Lazarillo (tres veces), entre otros, también se muestra contraria a la modificación de cualquier obra. “Eu creo que cada libro, cada obra que se publica, é filla dun tempo, pero, sobre todo, é filla dun escritor ou escritora que hai que respectar. As obras son intocables”, afirma. “O que si está ben é que unha obra que ten un contido delicado ou que xa está fóra dos tempos leve un prólogo, un epílogo ou notas ao pé. Que haxa un traballo actual, contemporáneo, que explique o contexto no que foi escrita a obra e que detalle este tipo de cuestións”, destaca. La escritora también defiende “o acompañamento nas lecturas”, que “tamén é unha aprendizaxe, un xeito intelixente de poñer as cousas en contexto e ter outra perspectiva”: “Obviamente non se escribe agora unha obra nos mesmos termos nos que se escribía antes e hai que facer unha lectura positiva diso, pero en ningún caso modificar un libro, nunca. Iso paréceme unha aberración, unha censura”.

“Os nenos tamén teñen a súa opinión e son capaces de pensar intelixentemente para sacar as súas conclusións dende o mundo actual no que viven”

María Solar - Periodista, presentadora y escritora

decoration

“Eu creo que hai que conservar os textos escritos polos autores e, logo, contextualizalos”, coincide María Solar. “Non podes ver cos ollos actuais o que foi escrito noutro tempo. O que hai que facer é contextualizar ó autor e á obra; cómo? Cun prólogo”, añade. “Eu son partidaria de manter a obra dos artistas como son e contextualizalas, o resto paréceme unha auténtica estupidez”. Solar apunta también la importancia de “guiar ós nenos na lectura”, teniendo siempre en cuenta que “tamén teñen a súa opinión e son capaces de pensar intelixentemente para sacar as súas conclusións dende o mundo actual no que viven”.

Anxo Fariña califica de “controvertida” la decisión de modificar las obras de Dahl. “Era un escritor que quería polemizar e hai que ter en conta o contexto histórico no que as escribiu”, destaca. “Non vamos a tiralo Coliseo porque non nos gusten os gladiadores. É parte da historia; se o que vamos facer é cambiar toda a arte porque a alguén non lle interesa paréceme incluso máis subversivo que o que puido escribir Rahl no seu momento”. “Sorpréndeme que se censure isto e logo, ante a violencia que hai na televisión, no cine ou nos videoxogos, ninguén diga nada”, reflexiona.

“Que nos estemos facendo isto a nós paréceme dunha pobreza mental tremenda; que llo fagan a Dahl faime pensar que estamos idiotas perdidos”

Pedro Feijoo - Escritor

decoration

Para la artista plástica y escritora Luz Darriba, se trata de “unha violación dos dereitos de creación e de autoría”. “Se imos falar do desprezo ás mulleres, un tema histórico na literatura feita por homes, habería que mudalo todo practicamente. Temos que ter a suficiente intelixencia e apertura de mente para entender todo o que di todo o mundo e, despois, ter o noso propio xuízo, pero nunca mudar a obra do autor”, insiste.

Por su parte, a Pedro Feijoo también le parece “fatal” la confirmación de la editorial Puffin Books sobre la revisión de los clásicos de Dahl. “Se o autor escribiuno así no seu momento, e ademais non se lle pode cuestionar nin a lucidez nin o talento nin a capacidade, se esa é a súa decisión hai que respectala como obra e como autor”, afirma. “Se agora che parece ofensivo, pois te aguantas”, dice tajante. “Sei que é un tema sensible e hoxe, por suposto, non o fariamos así, pero si no seu momento o autor tomou esa decisión, quen somos nós para reinterpretalo? Paréceme unha atrocidade”. “Que nos estemos facendo isto a nós paréceme dunha pobreza mental tremenda; que llo fagan a Dahl faime pensar que estamos idiotas perdidos”, reflexiona.

“Entonces tendríamos que quitar de las obras todas las incorrecciones que progresivamente vamos encontrando según las modas y las morales de cada momento”

María Oruña - Escritora

decoration

Finalmente, María Oruña también se manifiesta “rotundamente en contra”. “Los libros no son manuales de conducta y hay que contextualizarlos y con esta decisión estamos dando por hecho que los lectores tienen mentes débiles y poco formadas como para identificar o contextualizar bien una historia”, explica: “Entonces tendríamos que quitar de las obras todas las incorrecciones que progresivamente vamos encontrando según las modas y las morales de cada momento”.

Oruña teme que “los autores contemporáneos nos tengamos que censurar”: “Me parece tan ridículo y tan infantil que estoy absolutamente asombrada”.

[object Object]

“Los tiempos han cambiado y hay realidades que hoy no toleraríamos, incluido el vocabulario y ciertas actitudes y conductas”, destaca la psicóloga Beatriz González. “En muchas películas de Disney aparecen estereotipos de género, lenguaje obsoleto y comportamientos que no toleraríamos hoy en día (mitos del amor romántico, consumo de tabaco, violencia, etc.) y no hay más que echar un vistazo a algunos clásicos como Barba Azul o La Bella Durmiente”, explica la experta, que apunta que “está en manos de los padres decidir qué ven sus hijos o hacer pedagogía sobre lo que atenta contra los valores familiares”.

En este sentido, apunta que “las novelas de Roald Dahl son solo eso, novelas de entretenimiento, y no deben considerarse un manual de comportamiento, porque su lenguaje pertenece a otra época en la que era “normal” utilizar ciertos apelativos”. De este modo, apunta que “debemos encaminarnos hacia un lenguaje inclusivo y tolerante pero respetando la libertad literaria y artística del autor, aclarando, tal vez, a los lectores la concreción temporal de la obra (una nota aclaratoria en el prólogo por ejemplo)”. Beatriz González da claves para abordar este tema como “educar, no censurar; utilizar el lenguaje pasado y la historia como ejemplo de lo que no consideramos “aceptable”; o explicar a los niños que ciertas palabras o conductas pertenecen a otras épocas para caminar hacia un lenguaje más inclusivo y “educado”.

“Que se elimine la palabra gordo, por ejemplo, del libro porque pueda herir sensibilidades es como negar la realidad de que hay personas gordas”, afirma la psicóloga Paula Rodríguez, que va un paso más allá. “Para una persona que lee un libro con todos delgados, perfectos y bonitos, y no se mencionan esas palabras para nada, creo que puede ser, incluso, contraproducente. Hay diferentes realidades y no podemos negarlas”, insiste. Así, propone usar este tipo de obras de manera pedagógica. Y también habla sobre las obras de Walt Disney, “que han sido escritas y producidas en un contexto determinado y con una cultura determinada”. “Si negamos que esa fase ha existido, ¿cómo vamos a decir que hemos mejorado en algo?”, se pregunta: “Gracias a que tenemos esos indicadores podemos decir en qué hemos mejorado. Que se eliminen palabras de obras para dulcificar no es más que negar una realidad”. “Lo que tenemos que conseguir es que lo que hagamos a partir de ahora tenga en cuenta a todo el mundo y no sea ofensivo para nadie, pero cambiar lo que ya está hecho en un contexto y en una cultura determinados no es lo adecuado. Lo que está escrito nos vale de referente. Lo ideal es aprender de los errores para que no se vuelvan a cometer”, explica.

Por su parte Maruxa Rodríguez Hermelo, especializada en mediación familiar y psicoeducación, sostiene que “cuando te diriges a un público más infantil no se puede utilizar cualquier tipo de lenguaje”, aunque también opina que “también hay que contarles las cosas, no sobreprotegerlos demasiado”: “Es más importante, si se dan este tipo de cosas, poder reflexionar o dialogar con ellos y ver qué opinan sobre este tema, si a ellos les gustaría que les trataran así o si ellos tratan así a alguien”. “Con el tema del peso, por ejemplo, ¿por qué gordo es algo negativo?”, se pregunta. “Si empezamos a poner tabús en ciertas palabras, si ya les estamos diciendo que gordo es malo y delgado es bueno también les estamos contribuyendo a estos aspectos de definir”, subraya. “Con niños siempre hay que tener un lenguaje adaptado y evitar palabrotas o insultos, pero eso no quiere decir que, a medida que se van haciendo un poco más mayores, se les oculte esta realidad. Yo creo que es más importante ayudarles a gestionarlo que negarles que existen estas relaciones”. “Es importante ir enseñándoles poco a poco cómo es la realidad y cómo gestinarlo”, dice como punto clave.

Suscríbete para seguir leyendo