O caso Ibáñez

A peripecia vital de Antonio Raimundo Ibáñez Gastón de Isaba y Llano Valdés, máis coñecido como o Marqués de Sargadelos, título que non chegou a ostentar, debería ser obxecto de estudo nos centros educativos, agora que por todas partes aparecen trebellos de todo tipo orientados a fortalecer a dependencia das persoas coutando a súa autonomía. Foi a súa unha vida chea de luces e sombras, da que moito se pode aprender, especialmente no eido de valores e principios éticos asentados na defensa do ben común; ou da simple ilustración, un ideario de igualdade e fraternidade que agora se condena con palabras grosas e ferintes, curiosamente en nome da “liberdade”. E para iso nada mellor que este texto que presentamos, As máscaras de Ibáñez. O Marques de Sargadelos que nunca foi, editado por Invasoras e do que son autores Xabier Fernández e Antón Lamapereira, profesores de Ensino Medio en Historia e Filosofía, agora xubilados. Eles dous tamén son os responsables da súa posta na escena, como actor e director, nun espectáculo do grupo amador Avelaíña Teatro.

O texto configúrase como unha historia de vida presentando certos fitos fundamentais na existencia dunha persoa que se considera o primeiro impulsor da industrialización en Galicia, tarefa que desenvolve na Mariña de Lugo, onde ademais de promover o comercio marítimo, impulsa a creación dunha importante siderurxia, a fabricación de louza ou a elaboración de liño téxtil. Como afirmaba o xornalista Daniel Salgado, con el comeza a revolución industrial nesta terra, por moito que fose unha revolución impedida e frustrada. Contén 20 escenas de extensión variable, concibida cada unha como un monólogo explicativo no que Ibáñez reconstrúe episodios decisivos na súa traxectoria. Faino desde o momento en que nace na aldea de Ferreirela, en 1749, ata o día da súa morte, acaecida un dous de febreiro de 1809 no lugar de Dompiñor, en Ribadeo, a mans dunha turba encirrada polo poder local, que bateu nel sen parar, mentres berraban todo tipo de insultos, como traidor, felón ou ilustrado. En ocasións, canda a súa fala, emerxen no pano do fondo outros textos, como unha glosa de Xosé Ramón Barreiro que subliña a relevancia da súa figura, única en todos os sentidos.

Hai un desexo claro de ofrecer unha mirada obxectiva das achegas dunha persoa moi controvertida e que pode suscitar xuízos encontrados, pero os autores queren darlle ao personaxe histórico a posibilidade de contar unha versión propia dos feitos. Para iso consultaron fontes diversas, non tanto para atopar a verdade histórica, que tamén, senón para crear un relato plausible e coas arestas necesarias para destacar claroscuros na executoria pública de Ibáñez. O texto sitúa o personaxe no primeiro plano, optando os autores por unha invisibilidade que se agradece moito, pois a veces ocorre xusto o contrario e os supostos suxeitos do relato non son máis que escusas.

A peza articúlase seguindo o modelo do teatro documental, agora tan valorado e reclamado, e vaise construíndo nun diálogo do personaxe co lector, ou co público nun espazo teatral, no que Ibáñez vai enfiando a súa historia para finalmente reclamar a súa obra e a súa honra, para reivindicarse, mesmo aceptando ser un déspota, distante e autoritario. E mentres fala con nós, imos vendo que na súa traxectoria como persoa ou empresario houbo luces, e moitas.

A peza vén sendo unha historia de vida, pero pode explicarse igualmente como un estudo de caso se consideramos os motivos e razóns que fixeron que un dos emprendedores máis notables de finais do século XVIII acabase sendo asasinado por unha turba cega de rancor e odio, e as causas polas que o tal fato de bestas se constituíu e fixo o que fixo. Un texto magnífico que se deixa ler moi ben e que ademais dá moito en que pensar. Exemplos do pasado para construír o presente nun momento en que tantas e tantas bandeiras piden sangue.

Suscríbete para seguir leyendo