A Rapa das Bestas, unha danza ancestral

Imaxine unha loita sen vencedores nin vencidos, onde a única que sae vitoriosa da inofensiva contenda é a tradición. Debuxe unha danza sobre a area, protagonizada por dous bailaríns que se atopan unha vez ao ano e fúndense nuha aperta ancestral, un co palpitante anhelo de recuperar a liberdade que coñece como modo de vida e, outro, movido polo lanzo de quen sabe que o seu único fin é protexer a quen non se sabe en perigo. Sitúe a escena nunha pequena aldea galega, de nome Sabucedo. Velaquí a Rapa das Bestas, unha Festa de Interese Turístico Internacional que cada primeira fin de semana de xullo perpetúase no municipio pontevedrés da Estrada.

Sabucedo apenas chega aos 50 veciños. Con todo, durante unha fin de semana ao ano os seus carreiros énchense de milleiros de persoas desexando ser testemuñas de como aqueles que levan a Rapa das Bestas impresa no seu código xenético acoden á chamada da tradición. Os habitantes desta aldea están unidos desde hai séculos á cabana de O Santo ou de San Lourenzo, o patrón desta pequena parroquia, formada por manadas de cabalos que viven en total liberdade nos montes que circundan a localidade. Home e cabalo estréitanse, sen tocarse, ao longo dos 365 días do ano, nos que os integrantes da Asociación Rapa das Bestas están pendentes do benestar dos animais, vixiando desde a distancia e intervindo na súa liberdade só cando é necesario. 

Nos montes da zona atopáronse petroglifos con representacións de cabalos, algúns con xinetes tratando de dominar ao animal

A tradición aférrase nas súas orixes á lenda de As Vellas, as dúas irmás que ofrecerían, séculos atrás, dous cabalos da súa propiedade a San Lourenzo se as libraba da peste que devastou a comarca. Concedida a graza, entregaron á Igrexa os animais que haberían de multiplicarse no monte e facer nacer esta famosa cabana equina. Aínda que se calcula que a Rapa das Bestas remóntase uns cinco séculos anos atrás, non existe unha constancia de cando as xentes de Sabucedo comezaron a relacionarse coas “bestas”, aínda que nos montes da zona nos que viven estes équidos atopáronse petróglifos nos que se representan cabalos, algúns con xinetes tratando de dominar ao animal.

O monte e o curro

Hai varios grandes momentos nesta Festa de Interese Turístico Internacional, que testemuñan cada ano centos de medios de comunicación chegados de distintos lugares do mundo. Podería dicirse que a “Baixa” -a reunión dos cabalos no monte e o seu descenso ata a aldea- e o curro son dous das partes máis espectaculares. O venres de Rapa, veciños e visitantes parten ao alba, tras a Misa da Alborada, cara ao monte, imbuídos pola protección de San Lourenzo. Avanzan ao encontro dos cabalos salvaxes, cercando as manadas que van localizando con grandes cordóns humanos e conducíndoas ata O Peón, desde onde despois son baixados ata Sabucedo.

Tras a entrada triunfal na aldea o sábado de Rapa, son tres os curros que se celebran por tempada. Chámase curro ao espazo semicircular, con bancada, no que se fai entrar aos cabalos para cortarlles as crines da cabeza e a cola. É neste recinto onde se singulariza e diferenza a Rapa das Bestas de Sabucedo, nesta danza que os “aloitadores”-só poden selo os veciños da aldea- protagonizan coas “bestas”. Aquí prodúcese o corpo a corpo entre home e cabalo, sen usar máis que as mans para tentar controlar, e só momentaneamente, a forza do animal. A idea é aproveitar o encontro para desparasitar aos équidos. A técnica para conseguilo foi pasando de xeración en xeración: dous “aloitadores” á cabeza e un ao rabo. Entre os tres terminan inmobilizando ao animal para dispensarlle os coidados previstos. E así, un tras outro, entre aplausos, malgaste de enerxía e unha combinación ancestral de paixón, forza e respecto.

Cumprida a misión, os de Sabucedo liberan aos cabalos para que regresen ao monte ao galope, en pos da súa liberdade e coa promesa de volver atoparse ao verán seguinte.